Barwałd Górny

Barwałd pomimo swej wielowiekowej historii posiada nieliczne zabytki. Najważniejsze z nich to kaplica św. Rozalii na Puszczy, ruiny zamku barwałdzkiego (dziś już prawie niewidoczne), dwór właścicieli Barwałdu i wiele przydrożnych kapliczek.



Ruiny zamku barwałdzkiego:
O tym kto i kiedy wzniósł zamek w Barwałdzie źródła historyczne milczą. Można wnioskować, że powstał po założeniu wsi, od której wziął nazwę. Wieś zaś została po raz pierwszy odnotowana w dokumencie z 1326 r. Przypuszczalnie więc zamek został zbudowany w 1. połowie XIV w. (między 1335 a 1360 rokiem) na polecenie księcia oświęcimskiego Jana Scholastyka. Z opisu ruin wynika, że zamek barwałdzki nie był zbyt wielki, ale – według Długosza – murem wyniosłym i położeniem nader obronnym był ubezpieczony.
Od 1441 r. zamek w Barwałdzie i wsie doń należące pozostawały w zawiłych stosunkach własnościowych. W kilka lat później (1457) dała o sobie znać pani na Barwałdzie – Włodkowa. W 1474 r. zamek przeszedł w ręce Komorowskich, herbu Korczak. Zaczem król Kazimierz wysłał co prędzej przeciw niemu Jakóba Dębieńskiego wojewodę Sandomierskiego i starostę Krakowskiego z wojskiem tak z własnego jak i zaciężnego ludu złożonem; który pomienione zamki ścisnąwszy oblężeniem, i zatoczywszy na nie ogromne działa, w przeciągu siedmiu tygodni przemocą pobrał. (...) A skoro się poddał zamek Berwald, jakkolwiek murem wyniosłym i położeniem nader obronnym był ubezpieczony, kazał go król zburzyć i z ziemią zrównać. Taki był smutny koniec zamku barwałdzkiego. Zmarły w 1759 r. bernardyn br. Anastazy Atlasiński, tercjarz eremita, ufundował na miejscu dawnego zamku pustelnię, która nie zachowała się do naszych czasów.

Kaplica - pustelnia św. Rozalii to budynek drewniany z podcieniami, dach siodłowy sygnaturka (sześciokątna wieżyczka z blachy w której znajdują się dwa dzwony bez znaków szczególnych), kryty dachówką czerwoną, posadowiony na fundamencie kamiennym z piaskowca. Wzniesiono ją prawdopodobnie w I poł. XVIII w. Budynek ten składa się z trzech części : kaplicy św. Rozalii, św. Marii Magdaleny oraz mieszkania pustelnika.W pomieszczeniu pustelnika obecnie nie zamieszkałym jest kilka prostych sprzętów: stoliki, szafka, komoda, łóżko, taboret, półka, piec z cegły, krucyfiks i kilka obrazków na ścianie. Kaplica stoi na parceli nr 75 i sąsiednia po drugiej stronie drogi nr 1061 w 1897r były zaintabułowane jako własność gminy. Kaplica ta długie lata (do stycznia 1979r) służyła jako miejsce odprawiania niedzielnych.Mszy św. w Barwałdzie Górnym, jako miejsce nauki religii dla młodzieży uczącej się w szkołach po szkole podstawowej (po niedzielnej Mszy św.), jako salka katechetyczna kiedy wyprowadzono religię ze szkól. Dziś Msze św. odprawiane są w I niedzielę września w święto patronki - odpust, który przypada w dniu 4 września. Kaplica św. Rozalii dla mieszkańców Barwałdu Górnego jak i okolicznych wsi ma swoje znaczenie. Dziś pomimo zamknięcia wielu turystów i nie tylko przychodzi do tego miejsca.

Figura Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia na Puszczy, naprzeciw pustelni Św. Rozalii. Na wysokiej kamiennej kolumnie znajduje się posąg Matki Boskiej, czytelna data 1745 i inicjały A. G. (Adam Gołuchowski, dziedzic Barwałdu ), herb Leliwa (półksiężyc z gwiazdą). Ta figura jest najstarszą z zachowanych w Barwałdzie i liczy ponad 250 lat.
Budynek dawnego dworu
Wcześniejsze siedziby szlacheckie musiały być drewniane, ponieważ nie zachowały się po nich żadne ślady. Stojący na tzw. Łęgach murowany dwór istniał w obecnym miejscu przed rokiem 1845. Jak pisze Gustaw Studnicki , na mapie z tego roku był zaznaczony w tym miejscu w kształcie litery L, jaki zachował do roku 1945. Później zburzono część dłuższego skrzydła i dziś stoi na planie prostokąta. Dawne krótsze skrzydło było jednopiętrowe, a dłuższe - dwupiętrowe, stąd obecny budynek składa się z dwu części: wyższej i niższej. Nie istnieją już dworskie zabudowania gospodarcze. Na ich miejscu i przylegającym do nich terenie dziedzińca utworzono boisko sportowe, a w budynku dawnego dworu mieści się siedziba WKS Żarek. Od strony zachodniej ma swoje pomieszczenia firma zajmująca się sprzedażą drewna i wykorzystywane przez nią przedsiębiorstwo przewozowe Stoltrans. Sąsiadujący z nimi teren porosły bezładnie drzewami i krzewami to znikome resztki dawnego parku. Istniejący na Łęgach ogród spacerowy porasta dziś nadbrzeżna łąka, a na jego wschodniej części wzniesiono w latach 90. XX w. kościół p.w. Miłosierdzia Bożego. W pobliżu dworu stoi stara kolumna stanowiąca niegdyś postument stojącej na nim świętej figury. W historii wsi budynek dworu zaznaczył się tym, że w końcu XIX w. posiadał bieżącą wodę, doprowadzoną drewnianymi rurami ze znajdującego się w sporej odległości stawu. Ówczesny właściciel majątku, Karol Dobner, darował też gminie ziemię pod budynek szkoły. W czasie II wojny światowej w dworze mieszkali wysiedleńcy z Żywiecczyzny, którym Niemcy zajęli budynki. Po wojnie pomieszczenia w dworze wykorzystywała częściowo szkoła ze względu na ciasnotę swej siedziby.